"...Буюк ўзбек халқи 650 минг қочқин боланинг бирортасини ҳам болалар уйига бермаган. Бу каби эзгу амалларга фақат буюк халқ қодир"
Бу ҳақда фанлараро тадқиқотлар институти директори, сиёсатшунос, шарқшунос, социология фанлари доктори Алексей Новоточинов 2018 йилдаги суҳбатида Иккинчи жаҳон уруши йилларини эслар экан, Ўзбекистон 1,5 миллиондан ортиқ эвакуация қилинганларни, шу жумладан фашистлар томонидан босиб олинган Белоруссия, Украина, Польша, Ленинград ва умуман Россиянинг ҳудудларидан 300 минг болани қабул қилганлигини айтиб ўтган.
Ленинградлик Маргарита Меркулова ўша йилларни шундай хотирлайди:
"Мен ўзим Ленинградликман, бизни 1941 йил август ойида отам директор бўлган Вулкан заводи билан бирга қамал қилинган шаҳардан олиб кетишди.
Мен ўшанда тўққизинчи синфга борар эдим, станцияларда "жанговар навбатчилик" ўтардик. Поездлар тунги соат 2-3 ларда келар, диктор Ленинградлик болалар қайси вагонларда эканликларини эълон қиларди. Биз у ерга замбил ва биринчи ёрдам тўпламлари билан югурардик.
4 ёшдан 14 ёшгача бўлган болаларни вагонлардан тушириб, оёғида зўрға турган болаларни олиб кетишарди. Кўпчилик очликдан вафот этган ота-онасининг ҳатто исм ва фамилияларини билишмас эди. Аввало, вокзалда етим болаларга бўтқа ёрмаси ҳамда ярим пиёла илиқ сув беришди. Кейин кийим-кечакларни дезинфекция қилиш, соч кесиш, Полторатский кўчасидаги (ҳозирги Нукус кўчаси) ҳаммомга олиб боришди. Эртаси куни эрталаб эса болалар республика болалар уйларига жўнатилди.
Урушгача бўлган даврда 6,5 миллион киши истиқомат қилган (1,5 миллиони фронтга кетган, 420 минг нафари ҳалок бўлган) кичик Ўзбекистон эса бир миллионга яқин қочқинларни қабул қилди – улардан 200 минг нафари болалар эди.
1942 йил январь ойида Тошкент аёллари Ўзбекистоннинг барча аёлларига мурожаат қилиб, эвакуация қилинганларга оналик меҳрини кўрсатишини сўрашган. Минглаб одамлар уларга жавоб қайтаришди. Ўзбек аёллари тез-тез вокзалга келиб, болаларни оиласига олиб кетишарди".
Ўзбек халқининг буюк маънавияти, чинакам муруввати, инсонпарварлиги ҳақидаги бу сўзлар бугун ҳам ўз аҳамиятини йўқотган эмас. Халқимиз ҳали ҳам ўзга дардини, айниқса, болалар дардини юракдан қабул қилади, етимларга бағрини очади. 2021-йил август ойидан ҳозирги кунгача таълим муассасаларининг 1756 нафар тарбияланувчилари оиласига қайтарилди; 702 нафар бола 121 та Оилавий болалар уйида вояга етмоқда. 10 та Меҳрибонлик уйи, 4 та болалар шаҳарчаси ва 2 та болалар уйи ёпилди.
